Historia

Stibbe, 1337 Stubow, 1448 Stubowo, 1590 Szibowo, 1641 Zbowo, poza tym w XVII w. Stybow, 1736 Stybowo, po polsku Szyby. Założona w 1306 r. przez rodzinę Boltów przybyłych wraz z Wedlami na te ziemie. W 1337 wieś miała 44 Hufen, z nich 4 miał proboszcz, Boltz miał 10 Hufen za zasługi wojenne. Dzierżawa wynosiła 4 Scheffel (korzec - ok. 52 litry), żyta i 4 Scheffel owsa. Boltowie jako wasale byli już wymienieni w księdze z 1337 r. W roku 1590 Zdbowo spłonęło. Jedna połowa Zdbowa należała do Stanisława Wedel-Tuczyńskiego, druga połowa do Riedigera von Wedel.

W 1592 r. oboje posiadacze przeprowadzili regulację graniczną, która jednak nie stwierdza do jakiej gałęzi Wedlów należeli Boltowie jako wasale. Doszło więc do skargi przeciw Christofowi Bolt za nieprzestrzeganie posłu-szeństwa feudalnego. W 1612 r. Christof Bolt dzielił posiadłość z wasalem Reetz z Miłogoszczy. W XVII w. Wedlowie odkupili wszystkie dobra wasali, również Zdbowo. Niektórzy chłopi ze Zdbowa kupili wolne posiadłości i żyli tylko jako rolnicy czynszowi. W 1773 r. Zdbowo posiadało 5 ½ Zinshufen ziemi, 10 Scharkwerkshufen i parę mórg ziemi parafialnej. Szlachecki fol-wark miał 14 Hufen ziemi. Po zakończeniu panowania właścicieli Tuczna, miejscowość należała do Marcinkowic.

W 1736 r. był tu dziedziniec z zabudowaniem mieszkalnym, które było wypożyczone. Poza tym we wsi mieszkali: 1 szewc, 10 półrolników, 3 ogrodników, 1 służący, 1 Ratheier, 1 kowal, 1 krawiec. Budynki były w dobrym stanie. W 1789 r. Zdbowo to wieś szlachecka z folwarkiem i kościołem katolickim oraz 21 stanowiskami ogniowymi. Po regulacji (XIX w.) była to gmina z: 1 wójt, 1 karczmarz, 1 kmieć, 9 Dienstbauern i 1 wieśniak. Kościół katolicki został zbudowany w 1819 r. z muru pruskiego, stoi na zachodnim skraju wioski. W 1939 roku Zdbowo liczyło 419 mieszkańców w 101 domostwach. Do obszaru gminy należały również Strzaliny.

Zdbowo było parafią już 1337 r. (4 łany roli plebańskiej) i 1349 r., z czasem filią Tuczna. Niewiadomego tytułu kościół rozebrany został przez innowierców, pozostał darowany niegdyś przez Bohów kielich oraz cmentarz i 4 łany roli kościelnej. Dopiero w 1819 r. patron Onufry Grabski wybudował nową świątynię w pruski mur.

Wieś oddalona 5 km na północny wschód od Tuczna, leżąca w pagórkowatej, bezleśnej okolicy, przy szo-sie do Tuczna. Założona została w 1306 r. przez rodzinę Boltów, wasali Wedlów przybyłych z Nowej Marchii. W ich ręku była do XVII w., później drogą kupna weszła w skład dóbr tuczyńskich. Pierwszy kościół powstał w XVI w. Obecny jest skromną budowlą salową, szachulcową, wzniesioną w 1819 r. z fundacji Onufrego Gra-bowskiego. Zabytkowy wystrój wnętrza reprezentują m.in.: ołtarz z XVII w. z obrazami św. Józefa i Świętej Trójcy z 1818 r., ambona i konfesjonał z drugiej polowy XVII w., wiszący świecznik z 1852 r. W końcu lat siedemdziesiątych XX w. kościół został gruntownie odnowiony. Na przykościelnym cmentarzu wznosi się mau-zoleum rodziny Ree, z połowy XIX w., murowane, o formach klasycystycznych. W parku o powierzchni 5,0 ha z rodzimym drzewostanem uwagą zwraca grupa starych lip.

Kościół pw. św. Józefa w Zdbowie (zapisy konserwatorskie)

Miejscowość wzmiankowana w 1306 r. Od tego czasu aż do początku XVII w. była w posiadaniu wasali Wedlów z Tuczna - Boltzów (Boltów). W dokumencie z 1337 r. wymienione są 4 łany proboszczowskie. Tak więc, od początków aż do dziś Zdbowo należało do parafii Tuczno i było obsługiwane zapewne przez wikar-iuszy. Drewniana kaplica mogła tu istnieć już od XIV w. ponieważ w pozostałych wsiach lennych Wedlów było to normą. Wg Calliera murowany kościół istniał już w 1337, ale wydaje się to informacją wątpliwą. Prospekcja terenu nie daje podstaw do takich przypuszczeń. O istnieniu wcześniejszej budowli świadczy ołtarz i ambona. Zapewne jednak zostały one wykonane dla już istniejącego budynku w okresie, gdy w ramach akcji rekato-licyzacji ziem Wedlów ozdabiano ogołocone z elementów wyposażenia domy modlitwy w czasie, gdy należały do protestantów. Podobna sytuacja była w Martwi i w Jeziorkach Wałeckich. Niewątpliwie więc kościół w Zdbowie istniał na przełomie 1 i 2 ćw. XVII w.

Data budowy obecnego kościoła jest umieszczona na ryglu ściany północnej w pobliżu narożnika pn-zach. Okna są być może wymienione w 2 poł. XIX w. (identyczne jak w kościele w sąsiednich Strzalinach). Obraz św. Józefa w ołtarzu wmontowano w obiekt przeniesiony z poprzedniego kościoła. W 1840 r. umieszczono dzwonek przy zakrystii., w 1852 świecznik 8-ramienny w nawie.

Sytuacja: kościół jest usytuowany w pd-wsch. narożniku skrzyżowania dróg idących ze Strzalin z drogą z Rutwicy do Tuczna, na nieznacznym wyniesieniu terenu wys. ok. 1 m, oskarpowanym od północy i zachodu kamiennym murem oporowym, z pozostałych stron łagodnie opadającym. Murowane schody na cmentarz przy kościelny znajdują się od północy i od zachodu. Cmentarz porastają głównie jesiony i klony, nie starsze niż kościół. Na pn-wsch. od kościoła znajduje się dzwonnica, w części południowej cmentarza relikty grobów niemieckich oraz murowany grobowiec rodziny Ree.

Rzut: budynek na planie prostokąta zamkniętego od wschodu pięciobokiem, zakrystia na planie prostokąta. Słupy we wnętrzu wyznaczają, podział na trzy nawy i 4 przęsła.

Bryła: budynek niepodpiwniczony, nakryty dachem dwuspadowym z brogami nad pięciobokiem zamknięcia prezbiterium.

Wyposażenie: ołtarz główny z 2 ćwierci XVII w., z tego samego okresu ambona, pozbawiona jednakże oryginalnych malowideł, pod amboną konfesjonał z XVIII w.

Wnętrze: bez podziałów i dekoracji, charakter zabytkowy nadaje mu jedynie konstrukcja stropu.

Materiał: podmurówka kamienna wys. ok. 50 cm, ściany w konstru-kcji ryglowej wypełniane cegłą wypalaną otynkowaną, zaprawa wapien-na. Od wewnątrz kości otynkowany. Na belkach konstrukcji znaki mon-tażowe w postaci cyfr rzymskich. Szczyty oszalowane pionowymi de-skami. Strop drewniany nagi, z otynkowanym polami pomiędzy belkami. Belki stropowe spoczywają na dwóch podciągach, nie obejmujących jednak belek skrajnych. Podciągi oparte na 6 drewnianych słupach i usztywnione mieczami. W prezbiterium pomiędzy ostatnią poprzeczną belką stropową a ścianami wielobocznego zamknięcia przerzucone są w układzie promieni krótkie belki. Na linii środkowych słupów dodatkowa belka poprzeczna zaparta zastrzałami do ścian zewnętrznych.

Więźba jętkowa podparta płatwiami na stolcach z mieczami na osiach podłużnych. Pokrycie dachu nawy dachówką karpiówką cerami-czną w koronkę. Nad zakrystią dachówka marsylska. Podłoga drewniana biała. Schody na emporę muzyczną drewniane drabiniaste z prostą ba-lustradą szczeblinową niezabytkową. Balustrada empory drewniana z desek bez dekoracji. Drzwi do nawy dwuskrzydłowe deskowe oszalowa-ne w romby. Boczne drzwi w ścianie północnej tego samego typu lecz jednoskrzydłowe. Od strony wnętrza drugie skrzydło płycinowe współ-czesne, podobnie jak drzwi z nawy do zakrystii. Okna kościoła nowe pojedyncze dzielone ślemieniem i szczeblinami na 15 kwater kwadrato-wych (9+6).

Elewacje: z podziałami wyznaczonymi elementami konstrukcji ryglowej, skontowane z białymi polami wypełniającymi. Okna od połowy wysokości nawy aż belki oczepu. W narożniku pd-zach. drzwi wiodące na emporę muzyczną.

Instalacje: elektryczna i odgromowa.