Ks. prof. dr Józef Nowacki, Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. Księgarnia Św. Wojciecha 1964
Tuczno (w XV wieku Tuczna), miasto z zamkiem obronnym między trzema jeziorami, wraz z szeroką okolicą własność zamożnych Wedlów, którzy przyjęli stąd nazwisko Tuczyńskich, rzekomo chrystianizowane w r. 1065, prawdopodobnie już w XI wieku otrzymało kościół św. Jerzego, a przy swej lokacji przed 1306 czy dopiero 1335 kościół parafialny Wniebowzięcia NMP. Parafię tę wymieniono w znanej relacji z r. 1349. Należała ona do znaczniejszych ośrodków diecezji poznańskiej. Jakkolwiek podlegała bezpośrednio władzy oficjała kaliskiego-wałeckiego, w księgach konsystorza generalnego poznańskiego zapisano liczne jej sprawy.
Plebani w Tucznie: 1395 Jan syn sołtysa (Sculteti), 1425 i 1426 Jakub Choch, 1444 Wojciech z Drozdowa, 1455 Jan, 1477 Jan z Połczyna, 1492 i 1493 Jan ze Śremu, 1510 Piotr, 1522 Jan Besthvor, 1522-1525 Jan Westwal - po odzyskaniu kościoła od luteranów instytuowany 26 VI 1598 Krzysztof Zadów, prezentowany przez Krzysztofa Wedla-Tuczyńskiego. Poza tym są liczne sprawy tamtejszych księży, altarzystów, zwanych tam wikariuszami wieczystymi, patronów i mieszczan, m. in. głośna sprawa 1617 r. przeciwko kasztelanowi santockiemu Krzysztofowi Tuczyńskiemu, niesłusznie pomawianemu o zgładzenie Ernesta Guntersberga, właściciela Kalisza Pomorskiego.
W kościele parafialnym istniały w XV wieku trzy altarie:
1) Matki Boskiej, uposażona 1395 przez mieszczanina Arnolda Gołcza w sumę 200 grzywien,
2) św. Trójcy, Matki Boskiej i Wszystkich Świętych, patronatu Wedlów i kilku rodów spoza diecezji,
3) Matki Boskiej i św. Trzech Króli, patronatu Kienów a. Kianów z Rusinowa i magistratu miejskiego.
Istniał również już 1444 r. kościół (szpitalny) z altarią św. Ducha, wreszcie kościół św. Jerzego za bramą miejską ku Człopie, rozebrany w XVI w. przez innowierców. W r. 1522 czasowo przyłączone zostało Tuczno do parafii Chwarstnica z powodu uszczuplonych dochodów beneficjum. Po odzyskaniu kościoła z rąk luteranów, pleban tuczyński Krzysztof Zadów, przeprowadził w r. 1606/08 w konsystorzu poznańskim rewindykację utraconego mienia swego kościoła i rozebranego przez nich kościoła św. Jerzego, ról, łąk, zagród, placów, domów i danin, oraz mienia dawnych filialnych kościołów Tuczna: Prusinowo, Bronikowo, Nakielno, Marcinkowice, Lubiesz, Rzeczyca, Jeziorki, Złotowo, Marta, Zdbowo, Strzaliny, Rusinowo, Miłogoszcz i Mielęcin. Przysądzono mu wszystko wyrokiem z 19 II 1607 na podstawie zeznań powołanych przed komisję konsystorską świadków, starców spośród ziemiaństwa, mieszczan i włościan (tu świadkami: rektor szkoły Walentyn Picowius, Jan Kiona i Krzysztof Bolt - wasalowie Tuczyńskich, kmiecie Jan Milka, Andrzej Mydelstein, Dionizy Jesse, Grzegorz Smet, Tomasz Mels, Michał Wełmicz, Walentyn Szołcz, Urban Bechien i mieszczanin Augustyn Diszmet).
Wiele ciekawego materiału zawiera ów akt komisyjny z zeznaniami świadków z r. 1606 w języka polskim oraz wyrok oficjalski. Zeznano tam szczegóły dotyczące nieruchomego i ruchomego mienia tych kościołów. Nowy czy odrestaurowany kościół parafialny w Tucznie konsekrował 10 XI 1660 biskup po-znański Wojciech Tolibowski.
